Η κρίση, οι πολιτικές και ο νησιωτικός χώρος Με αφορμή την ημερίδα της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής

Ηλίας Γιαννίρης

«Οικολογικός Άνεμος στο Βόρειο Αιγαίο»

τ. επικ. καθηγητής πολεοδομίας-χωροταξίας-τοπικής ανάπτυξης, Πολ. Κρήτης.

 Αναρτήθηκε στα Ικαριακά και Φουρνιώτικα Νέα

http://www.asda.gr/ikariaka/hlekd33.htm

11-12-2012

  

Στρατηγική σκέψη ισχυρίστηκε ότι εδραιώνει η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής (ΓΓΑΝΠ) με την ημερίδα που διοργάνωσε στον Πειραιά. Μάλιστα ο υπουργός Ναυτιλίας κ. Μουσουρούλης είπε ότι αν δεν υπάρχει στρατηγική σκέψη, η υπόθεση της ανάπτυξης μπορεί να αποδειχτεί άχρηστη και επικίνδυνη και η συνταγματική επιταγή για «νησιωτικότητα» να καταστεί άκυρη.  

Συμφωνούμε απόλυτα! Σε αυτό το σημείωμα θα αναφερθούμε στη στρατηγική σκέψη που κυριαρχεί σήμερα και θα διερευνήσουμε τη σχέση της με το στόχο της ημερίδας.

Θα κρατήσουμε ως θετικό το εγχείρημα της ρήτρας νησιωτικότητας που επιχειρεί να περάσει στην κυβέρνηση η ΓΓΑΝΠ, θυμίζοντας όμως ότι έχει υπάρξει και στο παρελθόν παρόμοια ρήτρα με νόμο, αλλά ούτε εφαρμόστηκε ο νόμος ούτε επιχειρήθηκε να γίνει πιο αποτελεσματικός. Απλά, οι πολιτικοί και οι κυβερνήσεις καταστρατήγησαν τη λογική της ρήτρας. Και αυτό γιατί έχουμε ένα πολιτικό σύστημα που επί δεκαετίες αρνείται να αντιληφθεί και να υπηρετήσει τις κοινωνίες του νησιωτικού χώρου.

Η στρατηγική σκέψη που επικαλείται η ΓΓΑΝΠ για τα νησιά πιστεύουμε ότι ξεφεύγει από το αντικείμενο του υπουργείου και άπτεται του συνολικού πνεύματος που θα πρέπει να αποπνέει η ίδια η Κυβέρνηση. Επίσης, πιστεύουμε ότι ΔΕΝ υπηρετείται με τις γενικότερες στρατηγικές κατευθύνσεις που εφαρμόζονται εδώ και δεκαετίες, και ιδιαίτερα τις πολιτικές των τελευταίων 2-3 χρόνων, με τεράστιες συνέπειες στο νησιωτικό χώρο. Ιδού μερικές από αυτές:

1.        Τα ΚΠΣ και τα ΕΣΠΑ καταστρατηγούνται με αποτέλεσμα επί δεκαετίες η απορροφητικότητα στα νησιά μας να είναι χαμηλή και σημαντικοί πόροι των νησιών μας να μεταφέρονται στη «στεριά». Το ίδιο γίνεται επί δεκαετίες και με τα κονδύλια που έχουν προγραμματιστεί για ποιοτικές δράσεις και το περιβάλλον. Ούτε δραχμή ούτε ευρώ έχει ποτέ κατευθυνθεί στις προστατευόμενες περιοχές των νησιών μας. Οι κυβερνήσεις και οι τοπικές εξουσίες αρνούνται πεισματικά να διαχειριστούν το περιβάλλον, τις προστατευόμενες περιοχές και το τοπίο, που είναι η βασική προίκα της «ανάπτυξης» μας.

2.        Υπάρχουν πολλές τοπικές αρνητικές εξελίξεις όπως η ΑΕΝΑΛ, η Συνεταιριστική Τράπεζα, οι συνεταιρισμοί και οι ενώσεις τους, το νέο τοπίο των ΟΤΑ, η επιλεκτική εφαρμογή του Καλλικράτη, η συρρίκνωση των δημοσίων υπηρεσιών και η μετακύληση του κόστους εξυπηρέτησης στους νησιώτες. Όλα αυτά προκαλούν μια μαζική υποβάθμιση του νησιωτικού χώρου και των προοπτικών του. Κανένας προβληματισμός για αυτά δεν υπάρχει στην ημερίδα.

3.        Τα λιμάνια και τα αεροδρόμια θα περάσουν σε ιδιώτες. Η μεταφορική πολιτική θα χαράσσεται από αυτούς, με βάση το συμφέρον τους και όχι με βάση τις πραγματικές ανάγκες, όπως γίνεται με το δημόσιο αγαθό της ακτοπλοΐας επί χρόνια, ιδιαίτερα στις άγονες γραμμές. Καμιά στρατηγική σκέψη για αυτά δεν γίνεται στην ημερίδα, ούτε η στήριξη των λίγων εταιρειών λαϊκής βάσης που έχουν απομείνει ή η επαναφορά παλιότερων ιδεών όπως η απόκτηση δημόσιων πλοίων. Η ακτοπλοΐα είναι ένα δημόσιο αγαθό πλήρως ιδιωτικοποιημένο και δείχνει το τι θα ακολουθήσει και σε όλους τους άλλους τομείς. Τα ίδια αποτελέσματα αναμένεται να φανούν πολύ γρήγορα και στις ιδιωτικοποιημένες πλέον αερομεταφορές.  

4.        Το μεταφορικό ισοδύναμο, όπως είναι η κατάσταση, θα αυξήσει τις περισσότερο τις εισαγωγές όσο δεν είναι οργανωμένη η παραγωγή και οι εξαγωγές πολύτιμων τοπικών ποιοτικών προϊόντων. Ακόμη και στον αυξημένο τουρισμό το ισοζύγιο αναμένεται να είναι ακόμη περισσότερο υπέρ των εισαγωγών και άρα χωρίς προστιθέμενη αξία, πέραν αυτής που βάζουν στις τσέπες τους οι ιδιώτες.

5.        Η ανάπτυξη 4.000 ή 5.000 γιγαντιαίων ανεμογεννητριών, ίσως και περισσότερων, στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, θα είναι καταστροφική για τα νησιά μας. Όμως, σε τέτοια επενδυτικά σχέδια είναι θετικός ο κ. Μουσουρούλης, αλλά και τα τοπικά κόμματα ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ. Δεν υπάρχει καμιά στρατηγική σκέψη για τοπικό ενεργειακό σχεδιασμό αλλά μόνο η υποταγή στο εκδηλωμένο ιδιωτικό συμφέρον ορισμένων μεγάλων εταιρειών και η παραβίαση ακόμη κα των θεσμοθετημένων περιοχών περιβαλλοντικής προστασίας (τοπίο, Natura, μνημεία της φύσης, θαλάσσιο περιβάλλον, κλπ). Μάλιστα, θα εισάγουν, σε καιρό κρίσης,  πανάκριβο εξοπλισμό με εξαγωγή πολύτιμων (ιδιωτικών αλλά κυρίως κρατικών) κεφαλαίων για τη χώρα. Τέτοια θέματα, όπως ο ενεργειακός σχεδιασμός των νησιών, δεν είναι αντικείμενο της ημερίδας.

   

6.        Το νερό οδεύει για ιδιωτικοποίηση. Όλα θα κοστολογηθούν και θα τιμολογηθούν, ακόμη και οι γεωτρήσεις. Μάλιστα, έχει δημιουργηθεί ήδη η ΕΥΔΑΠ νήσων Α.Ε. Οι νησιώτες αύριο θα πληρώνουν πανάκριβα τιμολόγια σε ιδιώτες για ένα δημόσιο αγαθό.

7.        Τα αυθαίρετα νομιμοποιούνται με οριζόντιες πολιτικές και για εισπρακτικούς λόγους, χωρίς εκτίμηση των επιπτώσεων στο νησιωτικό τοπίο. Τα χρήματα που εισπράττονται πηγαίνουν απ’ ευθείας από το Πράσινο Ταμείο στο ΤΑΙΠΕΔ, το ταμείο για το χρέος, και από εκεί κατευθείαν στους δανειστές τοκογλύφους. Το ίδιο ακριβώς έγινε και με τους ημιυπαίθριους. Η συζήτηση για ένα σχέδιο αντιμετώπισης της εκτός σχεδίου δόμησης τουλάχιστον στα νησιά, δεν περιλαμβάνεται στα θέματα της ημερίδας.

8.        Τα σκουπίδια βουλιάζουν τα νησιά μας γιατί υπάρχει η εθνική πολιτική της ιδιωτικοποίησης τους (και της καύσης τους) σε μεγαλοσυμφέροντα τύπου Μπόμπολα. Οι κυβερνήσεις έχουν φτιάξει ένα ασφυκτικό πλαίσιο για τους ΟΤΑ και τις τοπικές συλλογικές δράσεις και περιμένουν  να αγανακτήσει ο κόσμος για να καταλήξει στο τέλος «αφού δεν γίνεται τίποτα, ας δοθούν στον ιδιώτη».  Ίχνος αναφοράς τέτοιων προβλημάτων που θίγουν την ποιότητα του περιβάλλοντος δεν υπάρχουν στην ενότητα «Αναπτυξιακές Δράσεις - Ποιοτικά Νησιά».

9.        Η Εγνατία ΑΕ, που έχει αναλάβει όλα τα δημόσια έργα των νησιών Β. και Ν. Αιγαίου ιδιωτικοποιείται. Έχει δημιουργηθεί ένας άριστος μηχανισμός για το αυριανό κλείσιμο των τεχνικών υπηρεσιών των νησιών και ένα όχημα για να περάσουν ακόμη περισσότερες εκποιήσεις της δημόσιας περιουσίας. Το γεγονός ότι τα έργα κοστίζουν 7 φορές περισσότερο στην Ελλάδα και είναι τρείς φορές ακριβότερα στα νησιά (τουλάχιστον) δεν είναι αντικείμενο της ημερίδας.

10.    ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ-ΣΥΡΙΖΑ-ΚΚΕ συμφωνούν για την ΑΟΖ του Αιγαίου και την εξόρυξη πετρελαίου στο Αιγαίο. Εμείς έχουμε δηλώσει ότι η εξόρυξη πετρελαίου στο Αιγαίο είναι αντίθετη με τα συμφέροντα των νησιωτών.

11.    Αύριο θα δοθούν στα νησιά μας για εξόρυξη πολύτιμα πετρώματα και ορυκτά όπως το ουράνιο, κατά το πρόπλασμα των Σκουριών της Χαλκιδικής και του χρυσού. Καμιά στρατηγική σκέψη για αυτά.

12.    Έχουμε προτείνει ποιοτική αγροτική παραγωγή. Η υπερβόσκηση-ερημοποίηση να σταματήσει υπέρ της παραγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων και όχι μόνο κρέατος. Να γίνουν και άλλα τοπικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ. Να υποστηριχθεί η μικρή ποιοτική παραγωγή και ο οικοτουρισμός. Έχουμε προτείνει τουλάχιστον η δακοκτονία στα νησιά μας να γίνεται με δακοπαγίδες και όχι με χημικούς ψεκασμούς. Μόνο έτσι η ελαιοπαραγωγή σε Λέσβο-Χίο-Σάμο-Ικαρία θα αποκτήσει με το ίδιο κόστος ποιοτικά χαρακτηριστικά. Κανείς δεν ακούει.

13.    Οι παράνομοι μετανάστες θέτουν ευθέως το θέμα της αναθεώρησης της συνθήκης   «Δουβλίνο ΙΙ» που κακώς έχει συνυπογράψει και η χώρα μας. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες εγκλωβίζονται στην Ελλάδα. Αντί να ζητήσουν όλοι (ιδίως οι νησιώτες) την αναθεώρηση της συνθήκης, έχουν υιοθετήσει σιωπηρά τη θέση της κυβέρνησης να εγκλωβίζονται στα νησιά μας αντί να συρρέουν στην Αθήνα, φέρνοντας στο εσωτερικό της χώρας τη λογική του Δουβλίνο ΙΙ.

Όλα αυτά τα προβλήματα παράγονται από πολιτικές. Κανένα μεταφορικό ισοδύναμο ή ρήτρα νησιωτικότητας, ακόμη και αν από τα λόγια περάσουν στην πράξη, δεν μπορεί να αντιστρέψει την αρνητική πορεία των νησιών.

Σε αυτή τη γενική διαπίστωση δεν ξέρω ποιοι συμφωνούν. Πάντως, σε ότι αφορά τις επιχειρήσεις ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Χίου Γ. Γεωργούλης ζητά το ελάχιστο από την ημερίδα της ΓΓΑΝΠ:

«Εάν αύριο το πρωί εξασφαλισθούν αξιοπρεπείς και φθηνές μεταφορές ανθρώπων και εμπορευμάτων  με την ηπειρωτική Ελλάδα σας υποσχόμαστε ότι οι νησιώτες έχουν την δυνατότητα, την κουλτούρα και τον δυναμισμό  να εργασθούν ώστε να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεών τους και να επιτύχουν όλους τους στόχους που απορρέουν και από τους άλλους 2 άξονες [σ.τ.σ. Ποιοτικά Νησιά-Πράσινα Νησιά].»

Συνεχίζοντας, εκφράζει τις επιφυλάξεις του ακόμη και για αυτό τον ελάχιστο στόχο υλοποίησης που θέτει η ΓΓΑΝΠ:

«Συγχωρήστε μου την καχυποψία επί του πρακτικού αποτελέσματος των –καλών προθέσεων σας, θέλω να πιστεύω- αλλά πρέπει να σας ενημερώσω για το γεγονός ότι οι νησιώτες ακούμε για μεταφορικό ισοδύναμο και φθηνές μεταφορές εδώ και είκοσι χρόνια…».

Είναι προφανές ότι για τη «νησιωτικότητα ως ευκαιρία» πρέπει να ανοίξει επιτέλους ένας συνολικός και ουσιαστικός διάλογος από τις ίδιες τις τοπικές κοινωνίες. Η πορεία των νησιών μας, το «να γίνουν τα νησιά οι πιο ελκυστικοί τόποι για να ζεις» πρέπει να απεμπλακεί από επικοινωνιακές εκδηλώσεις που στοχεύουν να δημιουργήσουν πολιτικό εκτόπισμα στις εσω-κυβερνητικές διεργασίες για να θεσμοθετηθεί το αυτονόητο και τελικά να υλοποιηθεί μόνο αυτό που συμφέρει τους ιδιώτες.  

Το δημόσιο συμφέρον θα παραμένει στο περιθώριο όσο οι ίδιες οι τοπικές κοινωνίες και οι εκπρόσωποί τους λειτουργούν ως βραχίονας του κεντρικού κράτους και των πολιτικών του.