Πρόταση για εφαρμογή αναβαθμισμένου συστήματος ανακύκλωσης αστικών στερεών απορριμμάτων

Πρόταση για εφαρμογή αναβαθμισμένου συστήματος ανακύκλωσης αστικών στερεών απορριμμάτων.

Εισήγηση του Γιώργου Καρίμαλη στην εκδήλωση του περιφερειακού συνδυασμού Οικολογικός άνεμος στο Β.Αιγαίο και των Οικολόγων Πράσινων.
Είναι γεγονός ότι το σύστημα της εθελοντικής ανακύκλωσης που εφαρμόζεται σήμερα  από τους περισσότερους Δήμους στην χώρα μας, έχει φτάσει στα όρια του. Συχνά βλέπουμε κάδους ανακύκλωσης όπου ανάμεσα στα ανακυκλώσιμα υλικά να έχουν τοποθετηθεί γενικά απορρίμματα, ενώ είναι συχνό το φαινόμενο η αποκομιδή τους να γίνεται από τα κοινά απορριμματοφόρα με τελικό προορισμό τον ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ της περιοχής και όχι την ανακύκλωση.  Ερωτήματα ακόμη υπάρχουν για την αποτελεσματικότητα του γνωστού μπλε κάδου, όπου συλλέγονται υλικά συσκευασιών γενικά, με αποτέλεσμα να γίνεται δύσκολή και δαπανηρή η διαλογή τους στο ΚΔΑΥ και τελικά οι μη μεταλλικές συσκευασίες να καταλήγουν τελικά να καίγονται σε μορφή RDF και να μην ανακυκλώνονται. Το δεδομένο πάντοτε για την ανακύκλωση είναι η επαναφορά των υλικών στην μορφή της πρώτης ύλης για καινούργια μεταποίηση, με την όσο το δυνατόν λιγότερη συμπλήρωση καινούργιας πρώτης ύλης. Η ανακύκλωση έχει ουσία εφόσον λειτουργεί στα πλαίσια της αειφορίας και της βιωσιμότητας όπου ο κύκλος των υλικών επαναλαμβάνεται χωρίς μακροπρόθεσμες μειώσεις των αποθεμάτων τους στο φυσικό περιβάλλον.  

Τελικά είναι κοινή διαπίστωση ότι η ποιότητα του υλικού που ανακτάται από την εθελοντική ανακύκλωση –πλην συγκεκριμένων εξαιρέσεων-παρά την φιλότιμη προσπάθεια μικρής μερίδας περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων πολιτών, είναι πολύ χαμηλή και συνήθως απαιτεί δυσανάλογα μεγάλο κόστος διαχωρισμού του σε ΚΔΑΥ προκειμένου και να γίνει επαναχρησιμοποιήσιμη και να αποφύγει την ταφή η την καύση.

Είναι κοινά διαπιστωμένη η έλλειψη  κινήτρων προς τους δημότες να διαχωρίζουν με επιμέλεια τα απορρίμματα τους αφού σε κάθε περίπτωση για να επιτύχει ένα σύστημα ανακύκλωσης βασική και αναντικατάστατη προϋπόθεση είναι η διαλογή στην πηγή.

Όλα ξεκινούν από εκεί. Αν πάρουμε για παράδειγμα τα οργανικά απορρίμματα βλέπουμε ότι προκειμένου να παράγουμε από αυτά κομπόστ (βιολογικό λίπασμα) είναι απαραίτητο να είναι εντελώς καθαρά από μη οργανικά υλικά όπως μέταλλα, πλαστικά η χημικά υλικά, διαφορετικά το τελικό προϊόν είναι ακατάλληλο για καλλιέργειες οπότε δεν έχει εμπορική αξία.

Είναι ακόμη γεγονός ότι χρειαζόμαστε ισχυρά κίνητρα ώστε οι δημότες να μην απορρίπτουν τα κάθε είδους στερεά απόβλητα τους στο περιβάλλον με αποτέλεσμα την αισθητική και οικολογική του υποβάθμιση και μάλιστα χωρίς την κατά το δυνατόν εμπλοκή αστυνομικών μέτρων

Είναι ακόμη γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη να μειωθούν αισθητά οι όγκοι των απορριμμάτων που οδηγούνται σε ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ προκειμένου να παραταθεί όσο γίνεται ο κορεσμός τους, με δεδομένο την εξαιρετικά μεγάλη δυσκολία εξεύρεσης νέων χώρων, λόγω ισχυρών αντιστάσεων των τοπικών κοινωνιών. Εδώ είναι σκόπιμο να ξεκαθαρίσουμε ότι η διάθεση οποιασδήποτε μορφής απορριμμάτων σε χώρους υγειονομικής ταφής όπως λέγονται δεν είναι μία τελική λύση. Παρά το γεγονός ότι  οι χώροι στεγανοποιούνται με μεμβράνες-εφόσον αυτό γίνεται-, εντούτοις μακροπρόθεσμα τα υλικά που περιέχουν θα οξειδωθούν και θα διαχυθούν στον περιβάλλον διαπερνώντας τις μεμβράνες, που είτε από μηχανικούς είτε από χημικούς λόγους μακροπρόθεσμα θα καταστραφούν. Στα πολύ αρνητικά της λειτουργίας των χώρων υγειονομικής ταφής είναι η παραγωγή εξαιρετικά μεγάλων ποσοτήτων μεθανίου λόγω των αναερόβιων ζυμώσεων οργανικών απορριμμάτων που στην συνέχεια διαφεύγουν στην ατμόσφαιρα. Κανονικά και σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο λειτουργίας τους θα έπρεπε να συλλέγεται και να χρησιμοποιείται ως καύσιμο η για παραγωγή υδρογόνου και στην συνέχεια ηλεκτρικής ενέργειας μέσω κυψελών.

Το μεθάνιο έχει σημαντικά πολλαπλάσιες επιπτώσεις στην κλιματική αλλαγή σε σύγκριση με το διοξείδιο του άνθρακα.

  Γενικότερα υπάρχει ανάγκη να μειωθεί το κόστος διαχείρισης τόσο των ανακυκλώσιμων όσο και των μη ανακυκλώσιμων απορριμμάτων με τις λιγότερες δυνατές επιπτώσεις στο περιβάλλον , χωρίς να συσσωρεύονται για τελικές λύσεις στις επόμενες γενιές.  

      

   Η πρόταση αφορά εφαρμογή από την δημοτική αυτοδιοίκηση μεθόδου εντατικής θεσμικής ανακύκλωσης με ανταποδοτικά κίνητρα. Αυτό που θα σας παρουσιάσω είναι μία ειδική περίπτωση συστήματος payt (pay as you through) με στόχο την τελική παραγωγή μεγάλης ποσότητας και υψηλής αξίας υλικών ανακύκλωσης.

Όλα ξεκινούν από την διαφοροποίηση καταλογισμού των τελών καθαριότητας.

Σήμερα τα τέλη αυτά εισπράττονται μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ και αποδίδονται στον κατά περίπτωση Δήμο που βρίσκεται το ηλεκτροδοτούμενο ακίνητο. Η χρέωση γίνεται βάση των τετραγωνικών μέτρων του ακινήτου, με διαφορετικό συντελεστή οι κατοικίες από τους επαγγελματικούς χώρους. Τα τέλη καθαριότητας (και φωτισμού) είναι ανταποδοτικές υπηρεσίες και όχι φόροι και αυτό συνεπάγεται την υποχρέωση της δημοτικής αρχής για παροχή αντίστοιχων υπηρεσιών. Για να επιβληθούν η να αλλάξουν χρειάζονται προηγούμενη απόφαση του Δημοτικού συμβουλίου . Ο κανόνας των τετραγωνικών μέτρων επικράτησε λόγω της δυνατότητας χρησιμοποίησης του σχετικού αρχείου στο μηχανογραφικό σύστημα της ΔΕΗ.

Ξεκινώντας να εφαρμόσουμε εντατική ανακύκλωση χρειάζεται το Δημοτικό συμβούλιο να αλλάξει τον τρόπο καταλογισμού των δημοτικών τελών χρησιμοποιώντας πάντα το ίδιο αρχείο ανάλογα με τον βαθμό συμμετοχής του δημότη σε τέσσερα τουλάχιστον επίπεδα ,1^ο πλήρης συμμετοχή, 2^οαρκετή 3^ο μέτρια 4^ο χαμηλή-καθόλου. Στο πρώτο επίπεδο τα τέλη καθαριότητας παραμένουν στα σημερινά επίπεδα, στο δεύτερο υπάρχει μία αύξηση (πχ. 20%) και πάει κλιμακούμενο ανάλογα με την μελέτη βιωσιμότητας του επιχειρηματικού σχεδίου του Φορέα διαχείρισης, αλλά και με διορθωτικές αποφάσεις στην εξέλιξη της εφαρμογής του. Η κατηγοριοποίηση αυτή δημιουργεί ένα αντικίνητρο αποφυγής συμμετοχής στην ανακύκλωση.

Ο δημότης που ενδιαφέρεται να συμμετέχει θα προσέρχεται στον Δήμο η στον Φορέα διαχείρισης προκειμένου να εγγραφεί στο σύστημα και να παραλάβει ειδικά αυτοκόλλητα με τον προ-εκτυπωμένο προσωπικό του κωδικό και το κλειδί του κάδου η των κάδων που θα μπορεί να ανακυκλώνει και ο οποίος θα χρησιμοποιείται από συγκεκριμένο αριθμό δημοτών, κοντά στην κατοικία του η την επιχείρησής του, με ευθύνη του φορέα διαχείρισης.

Οι χρησιμοποιούμενοι κάδοι θα είναι 2 για την ανακύκλωση και 1 για τα γενικά απορρίμματα. Οι 2 κάδοι της ανακύκλωσης είναι 1 για τα οργανικά και 1 για τα μη οργανικά ανακυκλώσιμα.
Τα μη οργανικά ανακυκλώσιμα θα τοποθετούνται στον κάδο μέσα σε ανακυκλώσιμους πλαστικούς σάκους μίας χρήσης διαφορετικού χρώματος ανά είδος υλικού (αλουμίνιο, χαρτί, πλαστικά, γυαλί κλπ). Ότι τοποθετείται μέσα στους κάδους των οργανικών και των μη οργανικών θα έχει κολλημένο το αυτοκόλλητο με τον κωδικό του κάθε δημότη.

Το μεγαλύτερο μέρος των σημερινών κάδων μπορεί να χρησιμοποιηθεί με την απλή προσθήκη κλειδαριάς οποιασδήποτε μορφής (απλή η μαγνητική ).

Η συλλογή-αποκομιδή μπορεί να γίνει με απλά φορτηγά σε αντίθεση με τα γενικά απορρίμματα που γίνεται με τα ειδικά απορριμματοφόρα συμπίεσης που σε κάθε περίπτωση είναι πολύ ακριβός στην αγορά και συντήρησή του εξοπλισμός.

Η παραλαβή στο ΚΔΑΥ γίνεται με ανάγνωση ηλεκτρονικά του κωδικού ανά σάκο και ταυτόχρονη ζύγιση και καταχώρηση του είδους του υλικού που παρελήφθη προκειμένου να ενημερωθεί το σύστημα αποθήκης.  Υπάρχουν μόρια-συντελεστές βαρύτητας ανάλογα με το είδος των ανακυκλούμενου υλικού (αναλογικά με τα δευτερογενή κόστη που δημιουργούν η τις δυνατότητες πραγματοποίησης εσόδων από τον Φορέα διαχείρισης).

Υπάρχει ένα κατώφλι μορίων ανάλογα με τα τετραγωνικά μέτρα που οδηγούν στα αντίστοιχα επίπεδα συμμετοχής 1^ο, 2^ο ,3^ο ,4^ο  και αποτελούν ένα σύστημα κινήτρων συμμετοχής στην ανακύκλωση.

     Υπάρχει δυνατότητα χρησιμοποίησης και του αρχείου των ατόμων που διαμένουν ανά κατοικία προκειμένου να χρεώνονται δικαιότερα τα τέλη καθαριότητας κατά δήλωση του δημότη όταν εγγράφεται στο σύστημα (με ταυτόχρονη διασταύρωση από ληξιαρχείο και τελευταία απογραφή ).

Στην πρώτη εφαρμογή του συστήματος οι δημότες θα καλούνται σε διάστημα ενός εξαμήνου να εγγραφούν στο σύστημα. Όσοι εγγραφούν θα παραμείνουν για το επόμενο(1^ο) εξάμηνο στο επίπεδο συμμετοχής 1 και στην συνέχεια για κάθε επόμενο εξάμηνο θα κατατάσσονται ανάλογα με τα μόρια τους. Όσοι δεν εγγραφούν θα τους καταλογιστούν τέλη καθαριότητας για το επόμενο(1^ο) εξάμηνο στο επίπεδο 2. Στην συνέχεια όσοι από αυτούς εγγραφούν στο σύστημα μέσα στο τρέχον(1^ο) εξάμηνο θα ξεκινούν για  το επόμενο(2^ο) εξάμηνο στο επίπεδο 1 και μετά θα κατατάσσονται ανάλογα με τα μόρια τους ενώ όσοι δεν εγγραφούν και πάλι θα τους καταλογιστούν τέλη καθαριότητας για το (2^ο) εξάμηνο στο επίπεδο 3.

Με τον τρόπο αυτό όσοι δεν εγγραφούν καθόλου στο σύστημα μέσα σε διάστημα 2 χρόνων θα πληρώνουν τέλη καθαριότητας και φωτισμού (ΤΚΦ) στην ανώτερη (4^η)κατηγορία.

Το Κέντρο διαλογής και ανακύκλωσης υλικών (ΚΔΑΥ), εφόσον η βασική διαλογή έχει γίνει από τον δημότη μπορεί να ολοκληρώσει την τελική διαλογή με χαμηλού κόστους εξοπλισμό και περιορισμένο κόστος λειτουργίας για διόρθωση μόνο μικρών αστοχιών του διαχωρισμού στην πηγή και για διευθετήσεις για την τελική επεξεργασία.

Τα οργανικά αφού ελεγχθούν κατά το άνοιγμά των σάκων οπτικά και με ανιχνευτές ξένων σωμάτων πηγαίνουν για μηχανική κομποστοποίηση.

Τα μη οργανικά για τελική διαλογή, τεμαχισμό και συμπίεση.

Πιθανή αστοχία στην ανακύκλωση υλικού από δημότη καταγράφεται προκειμένου να μην υπολογιστούν τα μόρια και να τον επισκεφθεί ο αρμόδιος του Φορέα για ενημέρωση είτε ατομικά είτε σε ομάδες.

Κάθε περίπτωση αστοχιών στην διαλογή οδηγούν στην απόρριψη του υλικού για καταστροφή (μετατροπή σε γενικά απορρίμματα) η παραγωγή RDF(Refuse-derived fuel) που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί σαν καύσιμο κυρίως σε μονάδες παραγωγής τσιμέντου.  Χαρακτηριστικό υλικό συσκευασίας που είναι από την κατασκευή του προορισμένο να γίνει RDFείναι τα κουτιά tetrapack που έχουν χαρτί, αλουμίνιο και πολυαιθυλένιο μαζί.

Την διαχείριση των στερεών αποβλήτων ενός Δήμου είναι σκόπιμο να την αναλαμβάνει ένας ΦοΔΣΑ (Φορέας Διαχείρισης στερεών αποβλήτων) που να έχει νομική μορφή επιτηδευματία σύμφωνα με τον ΚΒΣ. Αυτό είναι απαραίτητο για να μπορεί να κάνει όλες τις απαραίτητες συναλλακτικές πράξεις προκειμένου να αξιοποιήσει τα ανακυκλώσιμα η τα περαιτέρω παραγόμενα υλικά και προϊόντα. Με κατάλληλες πολιτικές τιμολόγησης μπορεί να παρέχει προϊόντα του στην τοπική κοινωνία και να προσφέρει πράσινες θέσεις εργασίας σημαντικά περισσότερες από όσο το σημερινό παρωχημένο σύστημα διαχείρισης. Οι θέσεις εργασίας θα είναι τόσο περισσότερες, όσο περισσότερα είναι τα στάδια επεξεργασίας κάνοντας και κατάλληλες συνεργασίες με βιοτεχνικές η βιομηχανικές μονάδες του ιδιωτικού τομέα, προμηθεύοντάς τους με τα επεξεργασμένα υλικά ανακύκλωσης για μεταποίηση.  Σαν ανεξάρτητος φορέας δεν υποχρεώνεται να προσλάβει προσωπικό με βάσει το ισοπεδωτικό και απρόσωπο ΑΣΕΠ, αλλά με δικά του αξιολογικά κριτήρια.

Στην περιφέρεια βορείου Αιγαίου υπάρχει η εναλλακτική δυνατότητα να λειτουργεί ένας ΦοΔΣΑ για όλους τους Δήμους της.

Στην περίπτωση αυτή ΄και προκειμένου να γίνεται η μεγαλύτερη δυνατή εξοικονόμηση πόρων για εγκαταστάσεις , τα υλικά μπορούν να προωθούνται από τα διάφορα νησιά σε ένα νησί για περαιτέρω κατεργασίες (πχ. Μέταλλα στην Λέσβο, πλαστικά στην Χίο, χαρτιά στην Ικαρία κλπ) συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην βιωσιμότητα του τοπικού ακτοπλοϊκού συστήματος. Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό σήμερα με τις πολύ μεγάλες δυσκολίες διάθεσης δημόσιων πόρων για επιδότηση συγκοινωνιακών μέσων.

Εάν μάλιστα επιλεγεί η λύση της θερμικής οξείδωσης – αεριοποίησης (μια νέα παγκόσμια μέθοδος) για την τελική διαχείριση των υπολειμμάτων που πάντα συνδυάζεται με την συμπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τότε:

Στην περίπτωση που ο σταθμός εγκατασταθεί στην Λέσβο εφόσον είναι και το μεγαλύτερο νησί για να υπάρχουν οικονομίες κλίμακας στις μεταφορές.

Θα έχομε σταθμούς μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ) σε κάθε ένα από άλλα νησιά και θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο και ίσως γίνει εντελώς βιώσιμο ένα αξιόπιστο πλοίο που θα συνδέει τα νησιά της περιφέρειάς μας.           

 Γεώργιος Καρίμαλης

Οικονομολόγος- πτ. Μελετητής ΠΕΧΩΔΕ

Τηλ.6944920934,2275031945

Email gkarim@otenet.gr